ακροστιχίδα

ακροστιχίδα
Λέξη ή φράση ή αλφαβητική σειρά γραμμάτων που σχηματίζεται από τα αρχικά γράμματα των στίχων ή των στροφών ενός ποιήματος. Λέγεται και ακροστίχιοπαραστιχίδα. Το αντίθετο είναι το τελέστιχο όπου συμβαίνει το ίδιο αλλά με τα τελικά γράμματα των στίχων. Η α. δεν έχει ιδιαίτερη σημασία από ποιητική άποψη και χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως κριτήριο για τη γνησιότητα και την ακεραιότητα του ποιήματος. Από τα αρχαιότερα παραδείγματα α. αναφέρεται το βιβλίο του ιστορικού Φλέγοντος του Τραλλιανού που καταγράφει τις α. των σιβυλλικών χρησμών (200 π.Χ.). Άλλα παραδείγματα α. αναφέρονται στην ποίηση αρχαίων ανατολικών λαών, στη Βίβλο, και στην προσωδιακή ποίηση των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων. Η α. χρησιμοποιήθηκε πολύ στους εκκλησιαστικούς κανόνες και ύμνους, ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού. Η αρχαιότερη χριστιανική α. είναι αυτή που δίνει τη γνωστή λέξη ΙΧΘΥΣ που συμβόλιζε τον Χριστό (Ιησούς, Χριστός, Θεού Υιός, Σωτήρ). Αργότερα στην α. αυτή έγινε προσθήκη κι άλλων γραμμάτων όπως Σ (σταυρός), Ε (ελπίς), Ν (νικά). Τέτοιες α. ή άλλες σχετικές βρέθηκαν σε πολλά μέρη, σε μνημεία, επιγράμματα, επιτύμβιες πλάκες κλπ. Στην εκκλησιαστική ποίηση, από τα πρώτα χρόνια χρησιμοποιήθηκε η αλφαβητική α. με αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα τον Ακάθιστο Ύμνο. Σε αρκετές επίσης περιπτώσεις οι α. έκρυβαν το όνομα του στιχουργού ή τον τίτλο του άσματος ή και τα δύο μαζί. Γνωστοί για τις α. τους είναι ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Μεθόδιος, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο Κοσμάς των Ιεροσολύμων κ.ά. Στη βυζαντινή εποχή η χρησιμοποίηση της α. ήταν πολύ διαδεδομένη όχι μόνο στους εκκλησιαστικούς ύμνους αλλά και γενικότερα στην ποίηση και τον πεζό λόγο. Κύριοι εκπρόσωποι αυτής της εποχής είναι ο Αγαπητός (έγραψε το κάτοπτρον ηγεμόνος, αφιερωμένο στον Ιουστινιανό), ο Νικηφόρος Καλλίστου Ξανθόπουλος (έγραψε εκκλησιαστική ιστορία), ο πατριάρχης Φιλόθεος ο Κόκκινος (έγραψε κατανυκτικό ποίημα όπου γίνεται διάλογος μεταξύ Χριστού και Θεοτόκου), ο Νικηφόρος Ουρανός, ο Ηλίας ο Σύγγελος κ.ά. Επίσης και στη λατινική και σε άλλες γλώσσες αναπτύχθηκε η τεχνική αυτή της α. από τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού με ιδιαίτερη ανάπτυξη τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Η α. χρησιμοποιήθηκε και στη δημοτική ποίηση. Από τα πιο γνωστά έργα είναι μια διασκευή του Ομήρου στη δημοτική γλώσσα της εποχής (14ος αι.) από τον Κωνσταντίνο Ερμονιακό, που χρησιμοποίησε την αλφαβητική α. Στις α. τέλος υπάγονται και ορισμένες πνευματικές ασκήσεις (ακρολέξια) ή παιχνίδια όπου ζητείται να βρεθούν ορισμένες λέξεις (για τις οποίες δίνεται κάποια τους ιδιότητα) που μετα αρχικά ή τα τελικά τους γράμματα σχηματίζουν μια άλλη λέξη ή φράση.
* * *
η (AM ἀκροστιχίς)
ποίημα, τού οποίου τα αρχικά ή τα τελικά γράμματα (ή και συλλαβές και λέξεις) τών στίχων σχηματίζουν λέξη ή φράση
(μσν. εκκλησ.) τα αρχικά γράμματα τών στίχων τών τροπαρίων* που απαρτίζουν τον κανόνα*.
[ΕΤΥΜΟΛ. < ἀκρο- (Ι) + στίχος].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Look at other dictionaries:

  • ακροστιχίδα — η τα πρώτα γράμματα στίχων ή στροφών που διαβαζόμενα κάθετα σχηματίζουν ορισμένη λέξη ή φράση …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • ἀκροστιχίδα — ἀκροστιχίς acrostic fem acc sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • ανακροστιχίδα — η πλοκή τού στίχου έτσι ώστε με τα ακραία (αρκτικά και τελικά) γράμματα κάθε στίχου να σχηματίζεται λέξη ή φράση είναι γνωστή και ως διπλή ακροστιχίδα*. [ΕΤΥΜΟΛ. < αν(α) * + ακροστιχίδα …   Dictionary of Greek

  • Азбучная молитва — – первое наряду с «Прогласом к Евангелию» стихотворное произведение староболгарской и старославянской литературы. В самом раннем списке (XII в., ГИМ, Синод. собр., № 262) А. м. помещена как часть предисловия («пролог») к «Учительному Евангелию»,… …   Словарь книжников и книжности Древней Руси

  • ακρόστιχον — Φορολογία των Βυζαντινών, που επιβαλλόταν στην έγγεια ιδιοκτησία. Οι φορολογούμενοι καταγράφονταν στο λεγόμενο υπομνηστικόν κατάστιχον, που κρατούσε ο γενικός λογοθέτης. Ήταν τακτική εισφορά και εκείνος που δεν «εισεκόμιζε» το ποσό που του… …   Dictionary of Greek

  • αλφάβητο — Κάθε σύστημα γραφής μιας γλώσσας, με την ευρεία έννοια. Πιο ειδικά, είναι το σύνολο των σημείων που χρησιμοποιούνται για τις αλφαβητικές γραφές, οι οποίες διακρίνονται από τις ιδεογραφικές ή τις συλλαβογραφικές. Στην αλφαβητική γραφή, κάθε απλός… …   Dictionary of Greek

  • αλφαβητάριο — Εγχειρίδιο για τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στα παιδιά. Επειδή το α. αποτελεί το πρώτο στοιχειώδες πνευματικό βοήθημα του παιδιού και συγχρόνως ένα από τα πρώτα μέσα αισθητικής αγωγής του, γι’ αυτό η συγγραφή του θα πρέπει να… …   Dictionary of Greek

  • ερωτοπαίγνια — τα (Α ἐρωτοπαίγνιον, τὸ) σύντομο ερωτικό ποίημα, με μορφή παιχνιδιού (σε δίστιχα, με αλφαβητική συνήθως ακροστιχίδα). [ΕΤΥΜΟΛ. < έρως, ωτος + παίγνιον] …   Dictionary of Greek

  • παραστιχίς — ίδος, ἡ, Α 1. (ιδίως για σύντομα ποιήματα ή στίχους) ό,τι είναι γραμμένο παραπλεύρως, στο πλάι, η ακροστιχίδα 2. (για μαγική συνταγή) ξόρκι, ξόρκισμα, εξορκισμός. [ΕΤΥΜΟΛ. < παρ(α) * + στίχος + επίθημα ίς, ίδος] …   Dictionary of Greek

  • Αλφάβητος κατανυκτικός και ψυχωφελής περί του ματαίου κόσμου τούτου — Ποίημα 120 δεκαπεντασύλλαβων στίχων θρησκευτικού περιεχομένου. Οι στίχοι του είναι άλλοτε ομοιοκατάληκτοι και άλλοτε όχι, και διαιρούνται σε 24 πεντάστιχες στροφές με αλφαβητική ακροστιχίδα. Το ποίημα αυτό, έργο άγνωστου λογίου της μεταβυζαντινής …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”